انواع درز در ساختمان ها

تغییرات حجمی که بر اثر تغییرات در دما و رطوبت ایجاد می شود، می بایست در طراحی ساختمان های بتنی مسلح محاسبه گردد. بزرگی نیروها و مقدار جابه جایی که بر اثر این تغییرات حجمی ایجاد می شود، مستقیما به طول سازه وابسته می باشد. درزهای انبسطی و انقباضی، بزرگی نیروها و جابه جایی ها و ترک هایی که بر اثر تغییر دما و یا رطوبت اتفاق می افتد را از طریق تقسیم ساختمان ها به بخش های مجزا، محدود می نمایند. درزها می توانند صفحات ضعیف برای کنترل محل های ترک بوده ( درزهای انقباضی) یا خطوط جدایی بخش ها (درزهای انبساطی یا ایزولاسیون) باشند.

در حال حاضر، هیچ راهکار طراحی پذیرفته شده ای در دنیا برای درنظر گرفتن جابه جایی های ساختمان در اثر تغییر دما یا رطوبت وجود ندارد. بسیاری از طراحان از روش های تخمینی که حداکثر طول بین درزها را محدود می کند، استفاده می نمایند.

 علی رغم استفاده گسترده، روش های تخمینی بسیاری از متغیرها را در کنترل تغییر حجم سازه های بتنی مسلح را در نظر می گیرد. این شامل متغیرهایی است که روی جا به جایی القا شده توسط گرما اثر گذاشته و شامل درصد وجود آرماتور ، قیدهایی که در فونداسیون وجود دارد، هندسه سازه، بزرگی ترک های میانی و الزامات عایق ها، سرمایش و گرمایش می باشد. 

علاوه بر این متغیرها، میزان جابه جایی به در ساختمان ها به مصالح و روش های اجرایی نیز وابستگی دارد. این موارد شامل نوع سنگدانه، سیمان، طرح اختلاط، افزودنی ها، رطوبت، بخش اجرایی و روش های عمل آوری می باشد.

زمانی که موقعیت های درزها شناسایی گردید، درز می بایست با توجه به هدف موردنظر، ساخته شود. مقطع ضعیف شده در یک درز انقباضی می تواند با قالب لحاظ شده یا بریده شود که این مورد می تواند بدون آرماتور یا با حذف بخشی از آرماتورها امکان پذیر باشد. درز انبساطی یا درز ایزولاسیون یک جداشدگی در هم آرماتورها و هم بتن می باشد. بنابراین یک درز انبساطی هم برای جلوگیری از جمع شدگی و هم اثرتغییرات دمایی مناسب است. هردوی این درزها می تواند به عنوان درزهای اجرایی لحاظ گردند.

درزهای اجرایی:

برای بسیاری از سازه ها، این غیرعملی است که بتن به صورت یک عملیات بدون توقف ریخته شود. درزهای اجرایی برای لحاظ بخش های اجرایی برای جایدهی بتن نیاز است. حجم بتنی که می توان در یک پارت ریخت، به ظرفیت بچینگ و اختلاط، اندازه تجهیزات و نفرات و زمان وابسته است. درزهای اجرایی که به صورت اصولی مکان یابی و اجرا گردیده است، محدویت هایی را برای پارت های بتن ریزی ایجاد می کند اما روی عملکرد سازه بی تاثیر است.

درزهای انقباضی:

جمع شدگی ناشی از خشک شدن و افت دما می تواند منجر به تنش کششی در بتنی شود که مقید گردیده است. ترک ها زمانی رخ می دهد که تنش کششی به مقاومت کششی بتن برسد. درزهای انقباضی شامل صفحات ضعفی می شود که ترک ها در آن شکل می گیرند. در صورتی که سازه جزییات معماری داشته باشد، می توان این درزها را در موقعیت های انها قرار داد و از برش های ناخواسته در سازه جلوگیری نمود.

درزهای انبساطی یا ایزولاسیون:

تمامی سازه ها با استفاده از قیودی محدود می شوند. این قیود با تغییرات دمایی می تواند در سازه موجب تنش شود. تغییرات دمایی بسیار وسیع می تواند منجر به لحاظ نمودن این تنش ها در طراحی سازه گردد. تنش های ناشی از دما در سازه ها، می تواند به صورت مستقیم منجر به تغییر حجم در بین قیدها گردد. یک تخمین از تغییر طول یا انقباض ناشی از تغییر دما از طریق ضرب کردن ضریب انبساطی بتن در طول سازه در اندازه تغییر دما بدست می آید.

درزهای انبساطی به منظور محدود کردن نیرویی که از تغییر حجم ناشی از تغییر دما بوجود می آید، استفاده می گردد. این درزها اجازه می دهند تا قطعات سازه به صورت مجزا منبسط یا منقبض شده و اثر منفی روی سازه نداشته باشد. این درزها همچنین احتمال بروز ترک در سازه را کاهش می دهند.

درز در پل ها:

درزها به دو دلیل در پل ها استفاده می گردند. دلیل اول مهار جابه جایی های ناشی از انبساط و انقباض سازه می باشد. دلیل دوم روش های اجرایی است. در اینجا درزها به عنوان یک جداشدگی بین بتن قدیم و جدید حساب می شود.

درزهای اجرایی عرضی به ویژه در پل های با دهانه کوتاه می توانند با درزهای انبساطی منطبق باشند. اگرچه اغلب درزهای اجرایی با درزهای انبساطی منطبق نمی گردند. درزهای اجرایی معمولا بین عرضه و پایه جان پناه ها لحاظ می شود. درزهای طولی می تواند درز مانی که عرض پل به اندازه ای زیاد باشد که نتوان بتن آن را به صورت یکپارچه با تجهیزات معمول بتن ریزی نمود، اجرا می گردد. درزهای اجرایی عرضی زمانی اجرا می گردند که حجم بتن عرشه بسیار زیاد باشد.

دو طبقه بندی عمده برای درزهای انبساطی پل ها وجود دارد که شامل درزهای باز و درزهای بسته می باشد. از سال 1930، شهرت درزهای اب بند یا بسته بیشتر شده است. البته در عمل ممکن است درزهای باز بیشتری وجود داشته باشد. البته الان رایج است که حداقل یک نوع درز آب بند در ساخت و سازهای جدید یا بازسازی ها لحاظ می گردد.

درزهای اجرایی پل ها:

درزهای اجرایی ممکن است در جان پناه ها، پیاده روها و عرشه ها پل ضروری باشد. روی عرشه پل همچنین می تواند هم درزهای اجرایی عرضی و هم درزهای اجرایی طولی مورد استفاده قرار گیرد.

درزهای اجرایی طولی معمولاً به سمت بیرون قرار می گیرند و در صورت امکان باید با لبه های روسازی های نزدیک تراز شوند. این درزها نباید در داخل لبه‌های بیرونی روسازی قرار گیرند، مگر در عرشه‌های بسیار عریض که در آن درز اجرایی طولی در لبه یک خط ترافیک میانی قرار دارد. علاوه بر این، یک درز اجرایی طولی نباید از خط تیر عبور کند. ملاحظات ویژه باید به قرار دادن آرماتور دال طولی در ارتباط  با درز اجرایی طولی لحاظ شود.

درزهای اجرایی عرضی زمانی استفاده می‌شوند که حجم بتن برای قالب بندی و پرداخت مناسب بیش از حد باشد. در این حالت بتن ابتدا در نواحی ممان مثبت قرار می گیرد. سپس پس از چند روز، بتن در نواحی ممان منفی ریخته می شود. یک درز اجرایی عرضی باید در نزدیکی نقطه مغایر بار مرده قرار داده شود و بتن ریزی یک روز معین در انتهای ناحیه ممان مثبت خاتمه یابد.

پل های با درز انبساط:

درزهای انبساط پل به گونه ای طراحی شده اند که حرکات روبنا را در خود جای داده و بارهای ضربه ای زیاد چرخ را حمل کنند در حالی که در معرض شرایط آب و هوایی غالب قرار دارند. درزهای انبساط آلوده به آب، خاک و زباله هایی هستند که روی سطح جاده جمع می شوند و در بسیاری از مناطق نیز در معرض نمک های یخ زدایی قرار می گیرند که می تواند منجر به خوردگی شود.

پل های بدون درز انبساط:

در سال های اخیر، حرکتی به سمت محدود کردن درزهای انبساط در سازه های پل صورت گرفته است. درزها فقط در صورتی که سازه‌ بسیار طولانی باشد و سپس فقط در تکیه‌گاه‌ها مشخص می‌شوند.

دلایل این روند این است که خرید و نصب اتصالات نگهداری آن پرهزینه است. اتصالات ممکن است به آب و نمک یخ زدا اجازه نشت روی روبنا، درپوش پایه ها و فونداسیون زیر را بدهند که منجر به خراب شدن سازه می شود. حذف اتصالات در عرشه روبنا ممکن است تنها انتخاب در برخی از سیستم های پل سازه ای مانند پل های کابلی باشد.

مواد تخصصی شرکت ابادگران در درزبندی:

شرکت دانش بنیان صنایع شیمی ساختمان آبادگران نیز در این زمینه اقدام به طراحی و تولید نوع جدیدی از مواد ارتجاعی بر پایه رزین پلی‌یورتان و به صورت تک جزئی نموده است. ABAFLEX-LM گونه توانمندی از نسل جدید الاستومرهای ترموست پرکننده درزها می‌باشد كه پس از اجرا در محل درزهای انبساطی و ژوئن‌ها، پس از مجاورت با رطوبت هوا به حالت جامد انعطاف‌پذیر با خاصیت کشسانی بسیار زیاد تبدیل شده که ماندگاری و ثبات کیفی آن در شرایط سخت محیطی با طول عمر سازه بتنی برابر خواهد بود.

همچنین شرکت آبادگران از بزرگترین تولیدکنندگان واتراستاپ های PVC در کشور بوده که می توان در زمان اجرای درزهای مختلف از آنها نیز بهره برد.