پوشش‌های ضد حریق معدنی پاششی محافظت‌کننده در برابر آتش
حفاظت از ساختمان‌ها و سازه‌ها در برابر آتش یکی از مهم‌ترین اصول در طراحی و اجرای بناها است. این حفاظت به‌خصوص در سازه‌های فلزی اهمیت بیشتری دارد، زیرا فلزات در دمای بالا استحکام خود را از دست می‌دهند. پوشش‌های معدنی پاششی یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری از انتقال حرارت و افزایش مقاومت سازه در برابر آتش است. این نوع پوشش‌ها به‌صورت مستقیم روی سازه پاشیده شده و از نظر اقتصادی و عملکردی نسبت به سایر روش‌های حفاظت آتش مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند.
استاندارد EN 13381 و ISIRI 12055-1 به بررسی و تعیین روش‌های آزمایش و ارزیابی مقاومت در برابر آتش مواد و پوشش‌های محافظ می‌پردازند. این استانداردها شامل الزامات فنی، مشخصات، و روش‌های ارزیابی و تست‌های عملکردی پوشش‌ها هستند که برای حفاظت سازه‌ها در برابر آتش به کار می‌روند. استاندارد EN 13381 در سطح بین‌المللی به‌عنوان یکی از استانداردهای پایه‌ای برای ارزیابی عملکرد پوشش‌ها در برابر آتش محسوب می‌شود و ISIRI 12055-1 نیز به‌طور خاص به کاربردهای ملی و محلی ایران می‌پردازد.
پوشش‌های معدنی پاششی معمولاً بر پایه مواد معدنی و غیرقابل اشتعال مانند سیمان و گچ ساخته می‌شوند. این پوشش‌ها علاوه بر خواص عایق حرارتی بالا، توانایی ایجاد یک لایه حفاظتی مناسب بر سطح سازه را دارند که از گسترش آتش جلوگیری کرده و دمای سازه را در حد مطلوب حفظ می‌کند. این پوشش‌ها به دلیل ساختار متخلخل خود، عایق مناسبی برای حرارت هستند و از انتقال سریع حرارت به سازه جلوگیری می‌کنند.
طبق EN 13381، مقاومت حرارتی پوشش‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که دمای سازه از حد بحرانی فراتر نرود. به‌عنوان مثال، برای سازه‌های فولادی، دمای بحرانی معمولاً در حدود 500 درجه سانتی‌گراد است، که در این دما، فولاد به سرعت استحکام خود را از دست می‌دهد و ساختار سازه دچار خرابی می‌شود. بنابراین، هدف اصلی استفاده از پوشش‌های معدنی، حفظ سازه در دماهای پایین‌تر از این حد بحرانی است.
پوشش‌های پاششی باید به سطح سازه چسبندگی کافی داشته باشند و در اثر دما یا ضربات ناشی از حریق از سطح جدا نشوند. آزمایش‌های چسبندگی مطابق با روش‌های استاندارد در EN 13381 انجام می‌شود و باید تحت شرایط مختلف مانند تغییرات دمایی و رطوبتی نیز عملکرد خود را حفظ کنند. در واقع، این پوشش‌ها باید بتوانند به مرور زمان و در شرایط محیطی مختلف، استحکام و چسبندگی خود را حفظ کنند.
استاندارد EN 13381 و ISIRI 12055-1 روش‌هایی برای آزمایش عملکرد پوشش‌های پاششی ارائه داده‌اند، که شامل ارزیابی پایداری، چسبندگی، مقاومت در برابر دما و رفتار پوشش در برابر شرایط مختلف محیطی است. این آزمایش‌ها بر اساس شرایط مشابه شرایط آتش‌سوزی واقعی طراحی شده‌اند و نتایج آن‌ها نشان‌دهنده عملکرد پوشش‌ها در برابر آتش‌سوزی‌های احتمالی است.
دستورالعمل‌های مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی برای ارزیابی پوشش‌های معدنی پاششی محافظت‌کننده در برابر آتش برای سازه‌های فولادی، به‌طور خاص به بررسی عوامل مختلفی می‌پردازند که می‌توانند بر کارایی و طول عمر این پوشش‌ها تأثیر بگذارند. این دستورالعمل‌ها شامل مراحل تست و ارزیابی هستند که به‌صورت دقیق انجام می‌شوند تا پوشش‌ها در شرایط بحرانی عملکرد مطلوبی داشته باشند. مراحل تست شامل بررسی پایداری در برابر دمای بالا، چسبندگی در شرایط مختلف محیطی، و حفظ ویژگی‌های عایق حرارتی است. همچنین، این دستورالعمل‌ها نحوه نصب و نگهداری صحیح پوشش‌ها را نیز توضیح می‌دهند تا بهینه‌ترین عملکرد در شرایط حریق به دست آید.
پوشش‌های معدنی پاششی به دلیل وزن سبک، سرعت اجرای بالا، و خواص ضد حریق موثر، انتخابی مناسب برای حفاظت سازه‌ها در برابر آتش محسوب می‌شوند. اما نیاز به اجرای صحیح و نگهداری دوره‌ای برای حفظ عملکرد بهینه آن‌ها ضروری است. این پوشش‌ها به دلیل خاصیت پاششی، قابلیت نصب روی سطوح مختلف را دارند و می‌توانند بدون نیاز به ساختارهای اضافی به‌صورت مستقیم روی سطح سازه پاشیده شوند.
با مقایسه پوشش‌های معدنی پاششی با دیگر روش‌های محافظت در برابر آتش، مانند پوشش‌های ورق‌های عایق و پوشش‌های غیرفعال آتش، مشخص می‌شود که این پوشش‌ها از لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر و از نظر زمان اجرا سریع‌تر هستند. علاوه بر این، پوشش‌های معدنی به‌دلیل ساختار خاص خود از ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر رطوبت و ایجاد عایق حرارتی بهره می‌برند که باعث افزایش پایداری و طول عمر سازه می‌شود. شرکت صنایع شیمی ساختمان آبادگران نیز با طراحی دو ضد حریق با نام های پوشش سیمانی ضد حریق هیدروکربنی و پوشش ضد حریق پایه سیمانی در محافظت از سازه فلزی در برابر آتش سوزی فعال می باشد.
الزامات استانداردهای EN 13381 و ISIRI 12055-1در راستای اطمینان از ایمنی و افزایش مقاومت سازه‌ها در برابر حریق طراحی شده‌اند. استفاده از پوشش‌های معدنی پاششی بر پایه این استانداردها می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از آتش‌سوزی و حفاظت بهتر از سازه‌های ساختمانی کمک کند. این پوشش‌ها همچنین با تطابق با استانداردهای ایمنی جهانی، به معماران و مهندسان امکان می‌دهند تا سازه‌هایی با سطح ایمنی بالا در برابر آتش طراحی کنند.
در نهایت، اجرای مؤثر این مقررات نیازمند همکاری بین نهادهای دولتی، سازندگان، معماران و مهندسان است تا بتوانند با هم به ایجاد محیط‌های ساختمانی ایمن‌تر و مقاوم‌تر در برابر حریق کمک کنند. این امر نه تنها به حفظ جان انسان‌ها بلکه به حفظ سرمایه‌های ملی نیز منجر خواهد شد..
با توجه به پیشرفت‌های علمی و تجربیات جهانی در زمینه محافظت از سازه‌ها در برابر حریق، به‌روزرسانی مداوم مقررات و استانداردهای مربوطه ضروری است. این به‌روزرسانی‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که همگام با نیازهای ایمنی جامعه و فناوری‌های نوین باشد و از طریق همکاری‌های بین‌المللی، بهترین شیوه‌های ممکن برای حفاظت از سازه‌ها ارائه شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر مقالات زیر را مطالعه فرمایید:
مقاومت ساختمان های بتنی در برابر آتش
ارزیابی پوشش ضدحریق پایه سیمانی
ارزیابی پوشش‌های معدنی محافظت کننده در برابر آتش
